فهرست مطالب

مدیریت اجرا و نگهداری سیستم های آبیاری ۹

پیشگفتار: ۹

الف) طرح توسعه: ۹

ب) توضیحاتی درباره‌ی کتابچه راهنما: ۹

اطلاعات و دستورالعمل‌ها: ۱۱

ج) ثبت فعالیت ها: ۱۱

نمودار طرح توسعه ۱۲

مرحله‌ ۱: شناسایی و بازدیدهای اولیه ۱۳

اهداف اصلی: ۱۳

روش ها: ۱۴

۱/۱) شناسایی: ۱۴

۲/۱) بازدید اولیه ۱۵

۱/۲/۱) تماس با افراد صاحب نفوذ: ۱۵

۲/۲/۱) معرفی طرح و موسسه‌ی مجری آن: ۱۵

۳/۲/۱) تبلیغات و فعالیت های آگاه سازی: ۱۷

مرحله‌ی ۲: فعالیت های آگاه سازی ۱۸

اهداف اصلی: ۱۸

روش ها: ۱۸

۱/۲) هدف از فعالیت های آگاه سازی: ۱۹

۲/۲) جلسات گروهی: ۲۰

اهداف اصلی: ۲۵

روش ها : ۲۵

اسناد:‌ ۲۶

تجهیزات سمعی بصری: هیچ ۲۶

اطلاعات و دستورالعمل : ۲۶

۳/۳) تهیه‌ی طرح نظرسنجی: ۲۸

۴/۳) روش های گردآوری اطلاعات: ۲۸

۱/۴/۳) مصاحبه های رسمی: ۲۹

۳/۵/۳) مصاحبه های انفرادی و گروهی: ۳۵

مراحل برنامه ریزی و طراحی ۳۶

تجهیزات سمعی بصری: ۳۷

۱/۴) ایفای نقش به عنوان تسهیل کننده: ۳۷

۲/۴) بازدیدهای علمی: ۳۷

۱/۲/۴) معرفی و تشریح برنامه‌ی بازدید: ۳۸

۲/۲/۴) شناسایی سیستم های آبیاری مناسب: ۳۸

۳/۲/۴) انتخاب سیستم های آبیاری مناسب: ۳۹

۴/۲/۴) زمینه سازی برای برگزاری برنامه‌ی بازدید: ۴۰

۵/۲/۴) اجرای برنامه‌ی بازدید: ۴۱

۶/۲/۴) جلسه نهایی: ۴۲

۳/۴) بررسی مشکلات و راه حل آن‌ها: ۴۳

۱/۳/۴) دستور جلسه‌ی جلسات مشکل یابی: ۴۳

۴/۴) اجرای فعالیت های ترویجی کشاورزی: ۴۷

زمان بندی: چند هفته پس از تکمیل طرح اولیه (مرحله‌ی ۳) ۴۸

تجهیزات سمعی بصری: ۴۸

۱/۱/۵) اصول پایه ای فرآیند طراحی مشارکتی: ۴۹

۲/۱/۵) هدف کمیته‌ی طراحی: ۵۰

۳/۱/۵) وظایف و اختیارات کمیته‌ی طراحی: ۵۰

۴/۱/۵) ترکیب کمیته ی طراحی: ۵۱

۲/۵) تشکیل کمیته‌ی طراحی: ۵۲

۳/۵) آموزش اعضای کمیته‌ی طراحی: ۵۲

۴/۶) برگزاری برنامه های بازدید: ۵۹

۵/۶) جلسات طراحی: ۶۰

۱/۵/۶) ارایه‌ی جزییات آریش سیستم: ۶۰

۲/۵/۶) گشت و گذار در مزرعه: ۶۱

۳/۵/۶) بازنگری آرایش سیستم: ۶۲

۴/۵/۶) همکاری کشاورزان روستاهای مختلف: ۶۳

۵/۵/۶) انواع سیستم های توزیع: ۶۴

۶/۵/۶) تاسیسات رفاهی: ۶۵

۷/۵/۶) گزارش بازبینی آرایش سیستم: ۶۶

۲/۷) ارایه‌ی آرایش نهایی سیستم: ۷۲

مرحله ۹: معرفی اعضای گروه آبیاری ۸۶

اهداف تشکیل گروه آبیاری: ۸۷

اهداف تشکیل حوزه‌ی آبیاری: ۸۸

ساختار و وظایف اصلی گروههای آبیاری: ۹۰

ساختار و وظایف اصلی حوزه‌ی آبیاری: ۹۳

مرحله ۱۰: تشکیل گروه‌های آبیاری ۱۰۱

قواعد تشکیل گروه آبیاری: ۱۰۲

۱/۱۰) وظایف گروه‌های آبیاری: ۱۰۴

۲/۱۰) ساختار گروه آبیاری ۱۰۵

۱/۲/۱۰) اعضا ۱۰۵

۲/۲/۱۰) هسته‌ی مرکزی ۱۰۷

۳/۲/۱۰) کمیته ۱۰۸

۳/۱۰) تدوین قوانین و مقررات گروه آبیاری: ۱۱۰

۱/۳/۱۰) قوانین و مقررات: ۱۱۰

۲/۳/۱۰) جریمه و مجازات: ۱۱۴

۴/۱۰) تهیه‌ی فهرست عضویت گروه آبیاری: ۱۱۵

۵/۱۰) رسمیت یافتن قوانین گروه آبیاری: ۱۱۶

۶/۱۰) انتخاب اعضای کمیته: ۱۱۶

۱/۶/۱۰) شرایط مورد نیاز برای اعضای کمیته: ۱۱۶

۲/۶/۱۰) وظایف و مسئولیت های اعضای کمیته: ۱۱۷

وظایف و مسئولیت های رئیس: ۱۱۷

وظایف و مسئولیت های منشی/ خزانه دار: ۱۱۸

۳/۶/۱۰) نحوه‌ی انتخاب یا انتصاب اعضای کمیته: ۱۱۹

۳/۶/۱۰) عدم تشکیل گروه آبیاری: ۱۲۰

۷/۱۰) انتخاب نام برای گروه آبیاری: ۱۲۱

۸/۱۰) استخدام نیروی کار: ۱۲۱

۱/۸/۱۰) فعالیت یکی از اعضای گروه آبیاری به عنوان مدیر آبیاری: ۱۲۲

مرحله ۱۱: تشکیل حوزه‌ی آبیاری ۱۲۵

۲/۱۱) مبانی تاسیس حوزه‌ی آبیاری: ۱۲۷

۳/۱۱) ساختار حوزه‌ی آبیاری: ۱۲۸

۱/۳/۱۱) اعضا: ۱۲۸

حقوق اعضای حوزه‌ی آبیاری: ۱۲۹

وظایف و مسئولیت های اعضای حوزه‌ی آبیاری: ۱۳۰

۳/۳/۱۱) هیئت مدیره: ۱۳۱

وظایف و اختیارات هیئت مدیره: ۱۳۲

۴/۳/۱۱) رئیس: ۱۳۳

وظایف و اختیارات رئیس: ۱۳۴

مرحله ۱۲: تشکیل حوزه‌ی آبیاری ۱۴۰

۵/۱۲) فرم ثبت نام در حوزه‌ی آبیاری: ۱۴۴

نقطه‌ی عطف ۲: حوزه‌ی آبیاری تاسیس گردید. ۱۴۴

مرحله ۱۳: تهیه و امضای موافقت نامه‌ی طرح ۱۴۵

گروه هدف: اعضای هیئت مدیره و شورای حوزه‌ی آبیاری ۱۴۵

۱/۱۳) ارایه بازنگری موافقت نامه طرح: ۱۴۶

۲/۱۳) امضای موافقت نامه طرح: ۱۴۷

۱/۲/۱۳) رد موافقت، از جانب حوزه آبیاری: ۱۴۷

۲/۳/۱۴) ممانعت از تحویل آب: ۱۴۷

۱/۱۵) آموزش اعضای گروهها و حوزه‌های آبیاری: ۱۵۲

۱/۱/۱۵) آموزش اعضای شورا و هیئت مدیره حوزه آبیاری: ۱۵۲

۲/۱/۱۵) آموزش کارمندان حوزه آبیاری: ۱۵۳

استفاده: ۱۵۳

نگهداری: ۱۵۳

۳/۱/۱۵) آموزش گروههای آبیاری: ۱۵۴

استفاده: ۱۵۴

نگهداری: ۱۵۴

گروه هدف: اعضای شورای هیئت مدیره حوزه آبیاری ۱۵۵

کارمندان مسول: گرداننده تشکل و مهندس آبیاری ۱۵۵

زمان بندی: چند هفته پیش از آغاز مراحل احداث (مرحله ۱۷) ۱۵۵

اهداف اصلی: ۱۵۵

روش ها: ۱۵۵

اسناد: هیچ ۱۵۵

تجهیزات سمعی بصری: فلوچارت شماره ۱/۱۶ ۱۵۵

۱/۱۶) اهداف تشکیل کمیته احداث ۱۵۵

۲/۱۶) وظایف و اختیارات کمیته احداث: ۱۵۶

۲/۱۶) وظایف و اختیارات کمیته احداث: ۱۵۶

۲/۱۶) ترکیب کمیته احداث سیستم: ۱۵۶

۴/۱۶) تشکیل کمیته طراحی: ۱۵۷

۵/۱۶) آموزش اعضای کمیته نصب سیستم: ۱۵۷

گروه هدف: اعضای کمیته نصب سیستم ۱۵۸

کارمندان مسول: گرداننده تشکل و کارشناس آبیاری ۱۵۸

زمان بندی: در مدت نصب سیستم آبیاری ۱۵۸

اهداف اصلی: ۱۵۸

روش ها: ۱۵۸

اسناد: هیچ ۱۵۸

تجهیزات سمعی بصری: هیچ ۱۵۸

۱/۱۷) جلسات بازنگری فعالیت ها: ۱۵۹

گروه هدف: حوزه آبیاری وکلیه مراجع خدمات رسانی ۱۶۰

کارمندان مسول: کارکنان موسسه مجری و گرداننده تشکل ۱۶۰

اهداف اصلی: ۱۶۰

روش ها: ۱۶۰

اسناد: موافقت نامه خدمات رسانی (۱/۱۸). ۱۶۰

تجهیزات سمعی بصری: هیچ ۱۶۰

۱/۱۸) نوع موافقت نامه خدمات رسانی: ۱۶۱

۲/۱۸) مفاد اصلی موافقت نامه: ۱۶۱

۳/۱۸) تهیه موافقت نامه های خدمات رسانی: ۱۶۳

۱/۳/۱۸)تهیه موافقت‌نامه خدمات‌رسانی بین‌حوزه آبیاری وشرکت مجری‌طرح: ۱۶۳

مرحله ۱۹: بازبینی نهایی و انتقال مسئولیت استفاده و نگهداری ۱۶۴

کارمندان مسول: گرداننده تشکل و مهندس آبیاری ۱۶۴

زمان بندی: حداکثر یک ماه پس از تکمیل مراحل نصب سیستم (مرحله ۱۷). ۱۶۴

اهداف اصلی: ۱۶۴

روش ها: ۱۶۴

اسناد: موافقت نامه انتقال مسئولیت ۱۶۴

تجهیزات سمعی بصری: هیچ ۱۶۴

۱/۱۹) بررسی نهایی ۱۶۵

۲/۱۹) تهیه و تصویب موافقت نامه انتقال مسئولیت به هیئت‌مدیره حوزه آبیاری: ۱۶۵

۳/۱۹) پذیرش موافقت‌نامه انتقال مسئولیت از جانب شورای‌حوزه آبیاری: ۱۶۷

۴/۱۹) مراسم امضای موافقت نامه انتقال مسئولیت: ۱۶۸

نقطه عطف ۳: موافقت نامه انتقال مسئولیت امضا شد. ۱۶۸

گروه هدف: اعضای شورا و هیئت مدیره حوزه و همچنین گروه آبیاری. ۱۶۹

اهداف اصلی: ۱۶۹

روش ها: ۱۶۹

اسناد: موافقت نامه خدمات رسانی ۱۷۰

تجهیزات سمعی بصری: هیچ ۱۷۰

۱/۲۰) نظارت های منظم: ۱۷۰

۲/۲۰) حل اختلافات: ۱۷۰

۳/۲۰) داوری اختلافات: ۱۷۱

 مدیریت اجرا و نگهداری سیستم های آبیاری

پیشگفتار:

هدف از نگارش کتاب حاضر آن است که با توضیح کامل مراحل مختلف یک طرح، به گردانندگان تشکل های گروهی در زمینه‌ی اجرای وظایف محوله، کمک شود.

الف) طرح توسعه:

طرح توسعه شامل مراحل زیر است:

- تهیه و جمع آوری اطلاعات

- فرایند برنامه ریزی و طراحی

- تشکیل گروه

- تجهیز گروه

- و سرانجام امور تکمیلی.

هر یک از مراحل فوق به زیر شاخه هایی تقسیم می شوند. توضیحات کامل مراحل یاد شده در کتاب آمده است.

ب) توضیحاتی درباره‌ی کتابچه راهنما:

در ابتدای هر فصل یکی از مراحل طرح توسعه شرح داده شده و در ابتدای آن کلیاتی از اطلاعات ذیل درج گردیده است:

گروه هدف: در این قسمت مشخص شده که کدام فرد یا گروه کشاورزی در مرحله‌ی مورد بحث، مسئولیت دارد. گروه هدف می تواند شامل کلیه‌ی کشاورزان یک روستا و حومه‌ی آن، اعضای گروههای ویژه، اعضای شورا، اعضای هیئت مدیره، کارگران فنی حوزه‌ی آبیاری  و غیره باشد.

کارمندان مسئول: در این بخش از کارمندانی از موسسات دولتی یا خصوصی نام برده شده که در مرحله‌ی مورد نظر، مسئولیت خاصی را برعهده دارند.

NGOها: سازمان های غیر دولتی که در زمینه های خاصی فعالیت دارند.

زمان بندی: مشخص می کند طی چه زمانی پس از اتمام یک مرحله، مرحله‌ی بعدی آن باید آغاز شود.

اهداف اصلی: نتیجه ای است که طی هر مرحله از طرح توسعه باید حاصل شود.

روش ها: مشخص می کند که در هر مرحله از چه روشهایی می توان بهره جست. (مصاحبه، گفتگوهای گروهی یا خصوصی، نظرسنجی، سخنرانی، مباحثه، مشاهده و…)

اسناد: در هر مرحله از طرح، اسناد و مدارک خاصی مورد نیاز است.

تجهیزات سمعی بصری: گردانندگان تشکل ها باید در هنگام ملاقات با کشاورزان، از امکاناتی مانند فلوچارت، نقشه، طرح و عکس استفاده کنند. بخصوص استفاده از فلوچارت برای جلب توجه و آموزش کشاورزان، در حین سخنرانی توصیه می‌شود. پس از چند جلسه، بروشور یا اطلاعیه ای که حاوی خلاصه مطالب باشد، باید بین کشاورزان توزیع شود. در ضمیمه‌ی ۲، متن کلیه‌ی اطلاعیه ها و فلوچارت ها درج شده است. وظایف ویژه‌ی گروه‌های آبیاری عبارتند از:

• تهیه‌ی یک طرح اجرایی که شامل جداول توزیع آب آبیاری و الگوی کشت است.

• ارایه‌ی کلیه‌ی اطلاعات لازمه، مانند الگوی کشت و نیاز آبی به حوزه‌ی آبیاری.

اطلاعات و دستورالعمل‌ها:

تحت این عنوان و به منظور کمک به گردانندگان تشکل ها در راستای اجرای مراحل طرح، یک سری اطلاعات کلی و دستورالعمل های مهم ارایه شده است.

در این راستا برای بیان موضوعات مختلف ازنمادهای متفاوتی استفاده شده است:

اطلاعات مهم و یا دستورالعمل.

توصیه به پرهیز از شرایطی ویژه یا عدم انجام کاری خاص.

فلوچارت هایی که توصیه می شود.

بروشور/ اطلاعیه ای که باید توزیع گردد.

کپی اسناد و سایر اطلاعاتی که در ضمیمه آمده است.

ج) ثبت فعالیت ها:

توصیه می شود گردانندگان تشکل ها با استفاده از اطلاعات کلی مربوط به بازدیدها، گزارش هایی تهیه و ارایه کنند. این اطلاعات می تواند شامل نام روستا، تاریخ بازدید، تعداد کشاورزان بازدید کننده، هدف از بازدید، موضوعاتی که مورد بحث قرار گرفته، تصمیمات گرفته شده وبالاخره سایر اقدامات مقتضی باشد.

 نمودار طرح توسعه

جمع آوری اطلاعات

مرحله‌ ۱: شناسایی و بازدیدهای اولیه

گروه هدف: حاکم و سایر رهبران روستا

زمان بندی: یک یا دو هفته قبل از اطلاع رسانی

اهداف اصلی:

 ارزیابی منطقه

 معرفی اجمالی طرح و موسسه‌ی مجری آن و همچنین تبیین اهداف طرح

معرفی و شرح اجمالی اهداف اطلاع رسانی، قبل از تعیین تاریخ، زمان و هزینه‌ی برگزاری جلسات اطلاع رسانی در روستا

 جمع آوری شماره تلفن های حاکم و کلیه‌ی رهبران روستا

روش ها:

 برگزاری جلسات

اسناد: هیچ

امکانات سمعی بصری: هیچ

اطلاعات و دستورالعمل

۱/۱) شناسایی:

گردانندگان تشکل ها باید پیش از بازدید اولیه که نقطه‌ی رسمی آغاز طرح است، محل اجرای طرح را شناسایی، بافت جمعیتی آن را بررسی و اطلاعات ضروری مورد نیاز برای انجام بازدیدهای اولیه را جمع آوری کنند. برخی از اطلاعات مورد اشاره در زیر ذکر شده اند:

• نام روستا.

• نام و شماره تلفن حاکم روستا.

• نقشه هایی که موقعیت روستا و راه‌های ارتباطی آن را مشخص می کند.

• اطلاعات مربوط به مناطق زیر کشت و تعداد خانوارهای ساکن روستا.

• و سایر اطلاعات و اسناد.

بهتر است برای داشتن تصویری روشن از منطقه و برآورد فاصله‌ی روستاها و همچنین بررسی وضعیت جاده ها بازدید مختصری از منطقه‌ی اجرای طرح انجام شود.

۲/۱) بازدید اولیه

۱/۲/۱) تماس با افراد صاحب نفوذ:

گردانندگان تشکل ها باید با حاکم روستا یا سایر افراد ذی‌نفوذ تماس گرفته و موسسه، طرح توسعه و اهداف و روشهای انجام آن را معرفی و تشریح کنند. در صورت عدم اطلاع رسانی، ملاقات با آنان در مدت بازدید از روستا، کاری مشکل می‌نماید. در این شرایط، گردانندگان تشکل ها تنها موفق به گفتگو با عده‌ی معدودی از بزرگان روستا خواهند شد.

 ملاقات های شخصی گردانندگان تشکل ها با سران روستاها، از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا آنان مسئول انجام امور مقدماتی برگزاری جلسات (اطلاع رسانی تاریخ، زمان و محل برگزاری جلسات و تاکید بر اهمیت حضور آنان در جلسات فوق) می باشند.